Rak pęcherza moczowego: co musisz wiedzieć
Pęcherz moczowy
Pęcherz moczowy jest organem znajdującym się w miednicy mniejszej, którego głównym zadaniem jest przechowywanie i wydalanie moczu. Mocz to płynne odpady wytwarzane przez dwie nerki i przenoszone do pęcherza moczowego przez dwa moczowody. W momencie oddawania moczu, mięśnie pęcherza kurczą się i mocz jest wypychany z pęcherza przez cewkę moczową. Zdrowy pęcherz moczowy wykonuje ten proces przez cały dzień bez żadnych przeszkód, by móc oddawać mocz kilka razy dziennie.
Czym jest rak pęcherza moczowego?
Ściana pęcherza moczowego składa się z kilku warstw, z których każda zbudowana jest z różnych rodzajów komórek. Większość nowotworów pęcherza moczowego rozpoczyna się w najbardziej wewnętrznej warstwie – błonie śluzowej. Jeśli rak się rozwinie, może rosnąć z komórek błony śluzowej do innych, głębszych warstw ściany pęcherza lub przez nie. Im bardziej rak przerasta ścianę pęcherza, tym bardziej staje się zaawansowany i jest uważany za guz o wyższym stadium, co sprawia, że jest coraz trudniejszy do leczenia. Jeśli będzie się dalej powiększał, rosnąc nawet poza pęcherz, może się rozprzestrzenić do okolicznych węzłów chłonnych lub innych części ciała. Dlatego dokonuje się wyraźnego rozróżnienia między guzami pęcherza moczowego na podstawie tego, jak głęboko rozprzestrzeniły się one w ścianie pęcherza.
Ważne rozróżnienie: inwazyjny i nieinwazyjny rak pęcherza moczowego
Rak pęcherza moczowego jest często opisywany w zależności od tego, jak głęboko rozprzestrzenił się w ścianie pęcherza moczowego, na podstawie tego określany jest wtedy jako inwazyjny lub nieinwazyjny. Nowotwory nieinwazyjne są ograniczone do wewnętrznej warstwy komórek i nie rozrosły się do głębszych warstw. Tego rodzaju nowotwory, jak również wszelkie nowotwory inwazyjne, które nie wrosły w główną warstwę mięśniową pęcherza, są również czasami określane jako powierzchowne. Nowotwory inwazyjne wrastają w głębsze warstwy ściany pęcherza i mają większe szanse na rozprzestrzenienie się, a także są trudniejsze w leczeniu.
Jakie są przyczyny i czynniki ryzyka raka pęcherza moczowego?
Czynniki ryzyka chorób takich jak nowotwory, mogą wpływać na prawdopodobieństwo zachorowania ale tego nie gwarantują. Różne nowotwory mają różne czynniki ryzyka, niektórych negatywne działanie można zmieniać lub poprawiać, podczas gdy innych nie można. Na przykład prowadzenie zdrowego trybu życia, utrzymywanie prawidłowej wagi i niepalenie papierosów to czynniki, na które mamy wpływ. Natomiast wiek i historia choroby w rodzinie to czynniki, na które nie mamy wpływu.
Narażenie na działanie znanych czynników ryzyka nie warunkuje rozwinięcia się nowotworu. Jednakże, będąc świadomym tego narażenia, w razie zauważenia zmian można poddać się natychmiastowo kontroli, zmniejszając ryzyko powikłań i przyśpieszając ewentualne leczenie. Oto główne czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania na raka pęcherza moczowego:
- Palenie: Palenie jest najważniejszym czynnikiem ryzyka rozwinięcia się raka pęcherza moczowego (jak i wielu innych nowotworów). Palenie jest przyczyną około połowy wszystkich przypadków raka pęcherza moczowego.
- Narażenie chemiczne: Niektóre chemikalia przemysłowe zostały powiązane z rakiem pęcherza moczowego. Do branż o podwyższonym ryzyku należą pracownicy i producenci wyrobów skórzanych, gumowych, tekstylnych i farb, a także firmy drukarskie.
- Woda skażona arsenem: W niektórych częściach świata arsen zawarty w wodzie pitnej jest związany z wyższym ryzykiem zachorowania na raka pęcherza moczowego.
- Rasa i pochodzenie etniczne: Osoby rasy białej są dwukrotnie bardziej narażone na zachorowanie na raka pęcherza moczowego niż osoby innych ras. Przyczyny tych różnic nie są jeszcze poznane.
- Wiek: Jak w przypadku większości nowotworów, ryzyko zachorowania na raka pęcherza wzrasta wraz z wiekiem. Około 90% osób cierpiących na raka pęcherza moczowego ma więcej niż 55 lat.
- Płeć: Rak pęcherza moczowego jest znacznie częstszy u mężczyzn niż u kobiet.
- Przewlekłe podrażnienia i infekcje pęcherza moczowego: Czynniki, które podrażniają pęcherz, zostały powiązane z rakiem pęcherza. Jednakże, nie jest jasne czy rzeczywiście przyczyniają się do jego wywołania. Do takich podrażnień należą infekcje układu moczowego, kamienie nerkowe i kamienie w pęcherzu oraz cewniki w pęcherzu pozostawione na miejscu przez długi czas.
- Czynniki genetyczne i historia choroby w rodzinie: Osoby, których członkowie rodziny chorują na raka pęcherza moczowego, mają większe ryzyko zachorowania na niego. Czasami członkowie rodziny są narażeni na działanie tych samych związków chemicznych wywołujących raka, na przykład jeśli palą tytoń w swoim otoczeniu.
- Chemioterapia lub radioterapia: Mimo że chemioterapia i radioterapia są skutecznie stosowane w walce z rakiem, mogą prowadzić do niepożądanych skutków.
Jak wykrywa się i diagnozuje raka pęcherza moczowego?
Rak pęcherza moczowego jest zwykle wykrywany z powodu jawnych objawów występujących u danej osoby lub wyników badań laboratoryjnych, które zostały zlecone z innego powodu. Na przykład z uwagi na badania przesiewowe w kierunku obecności glukozy i białka w moczu u chorych na cukrzycę.
Na poziomie podstawowym można wykonać proste badanie moczu, aby sprawdzić, czy w moczu nie ma krwi i innych substancji. Kolejnym krokiem może być badanie cytologiczne moczu, podczas którego ocenia się próbkę moczu pod mikroskopem, aby sprawdzić, czy znajdują się w niej komórki rakowe lub przedrakowe. Możliwe jest także wykonanie posiewu moczu, który pozwoli odróżnić, czy pacjent ma infekcję, czy raka. Czasami infekcje dróg moczowych i rak pęcherza mogą powodować podobne objawy, więc badanie moczu może to rozróżnić. W celu wykonania posiewu próbkę moczu wysiewa się na szalce, aby umożliwić wzrost bakterii, które mogą być w nim obecne.
Jeśli podejrzewa się raka pęcherza moczowego, większość lekarzy zleca cystoskopię, podczas której urolog używa długiej, cienkiej, giętkiej rurki ze światłem i małą kamerą na końcu (cystoskop). Badanie jest zwykle wykonywane w warunkach ambulatoryjnych. W zależności od tego, co podlega badaniu, może trwać od 10 do 20 minut. Pomimo istnienia innych badań, które wykonuje się z użyciem barwników i innych metod obrazowania, cystoskopia stanowi „złoty standard” diagnostyczny.
Jeśli podczas cystoskopii zostaną zauważone jakiekolwiek nieprawidłowe obszary, zostanie wykonana biopsja. Próbki nieprawidłowo wyglądającej tkanki są pobierane i badane pod kątem obecności komórek nowotworowych. Procedurą stosowaną do biopsji nieprawidłowego obszaru jest resekcja przezcewkowa, podczas której lekarz usuwa guz i część mięśnia pęcherza moczowego wokół guza. Próbki są następnie wysyłane do laboratorium w celu diagnostyki i oceny komórek. Badanie może również wykazać, czy guz rozprzestrzenił się na warstwę mięśniową ściany pęcherza, co może oznaczać, że jest on w bardziej zaawansowanym stadium (nieinwazyjnym lub inwazyjnym).
Leczenie raka pęcherza moczowego
W zależności od stadium i innych czynników, opcje leczenia osób z rakiem pęcherza moczowego mogą obejmować operację, terapię dopęcherzową, chemioterapię, radioterapię lub immunoterapię. Często najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie więcej niż jednego rodzaju terapii.
Operacja chirurgiczna
Guzy nowotworowe pęcherza moczowego we wczesnym stadium można często usunąć chirurgicznie. W tym celu najczęściej przeprowadza się resekcję przezcewkową (TUR). Do tej procedury ponownie używa się cystoskopu, ale do operacji używa się narzędzia tnącego na jego końcu. Narzędzie tnące jest używane do usuwania tkanek lub guzów, a w miejscach cięcia stosuje się ciepło, aby zatrzymać krwawienie. Wiele osób poddawanych temu zabiegowi może wrócić do domu tego samego dnia, ale zależy to od tego jak rozległy był guz.
Jeśli rak pęcherza moczowego jest bardziej zaawansowany, można wykonać cystektomię. W przypadku tego rodzaju operacji usuwa się część pęcherza (cystektomia częściowa) lub cały pęcherz (cystektomia radykalna). Jeśli rak rozprzestrzenił się na warstwę mięśniową pęcherza, ale jest jeszcze mały, może wystarczyć cystektomia częściowa. Jeśli jednak rak jest duży i rozprzestrzenił się na więcej niż jedną część pęcherza moczowego, chirurg prawdopodobnie usunie cały pęcherz moczowy, a także kilka pobliskich węzłów chłonnych, aby sprawdzić, czy nie ma ewentualnych przerzutów.
Terapia dopęcherzowa
Terapia dopęcherzowa jest również stosowana w przypadku wczesnych stadiów raka i polega na bezpośrednim wprowadzeniu za pomocą cewnika płynnego leku do pęcherza moczowego. Stosuje się immunoterapię lub chemioterapię. Obie terapie skierowane są przeciwko komórkom nowotworowym, ale ich dokładny sposób działania jest odmienny i omawiany indywidualnie z lekarzem.
Chemioterapia
Chemioterapia może być podawana przed wykonaniem jakichkolwiek zabiegów chirurgicznych. Może ona pomóc w obkurczeniu guza, co ułatwia jego usunięcie i sprawia, że operacja jest bezpieczniejsza. Może także zmniejszyć ryzyko nawrotu nowotworu. Ten rodzaj terapii może być podawany w postaci tabletek lub przez kroplówkę. Chemioterapia jest zazwyczaj podawana w cyklach, co daje pacjentowi czas na powrót do zdrowia. Całkowity czas leczenia może wynosić kilka miesięcy. Chemioterapia może być również zalecana po operacji w celu zabicia komórek nowotworowych, które mogą pozostać w organizmie, ale są zbyt małe, aby je usunąć.
Radioterapia
Radioterapia polega na wykorzystaniu promieniowania o wysokiej energii do zabijania komórek nowotworowych. Jest to terapia bardziej ukierunkowana i może wymagać wielu sesji w tygodniu przez kilka tygodni. Jest ona zazwyczaj stosowana w przypadku wczesnego stadium raka pęcherza moczowego, u pacjentów z wczesnym stadium raka, którzy nie mogą być poddani operacji, jako kontynuacja TUR lub częściowej cystektomii, a także w celu zapobiegania lub leczenia objawów zaawansowanego raka pęcherza moczowego.
Immunoterapia
W leczeniu za pomocą immunoterapii wykorzystuje się układ odpornościowy organizmu do zaatakowania nowotworu. Pomaga to układowi odpornościowemu rozpoznać komórki nowotworowe jako niebezpieczne i rozpocząć silniejszą reakcję przeciwko nim, a także może zmniejszyć guzy lub powstrzymać ich wzrost.
Wczesna diagnoza i prewencja
Nie ma jednoznacznego sposobu zapobiegania rozwojowi raka pęcherza moczowego, powinno się być jednak świadomym czynników ryzyka i przeciwdziałać możliwości jego rozwoju, zwłaszcza jeśli występowały w rodzinie przypadki nowotworów.
Wczesne wykrycie jest również trudne, ponieważ badania przesiewowe nie są zalecane dla osób z grup średniego ryzyka, jak to ma miejsce w przypadku innych rodzajów nowotworów. Na przykład, badanie moczu może pomóc we wczesnym wykryciu niektórych nowotworów pęcherza moczowego, ale nie wykazano, by było ono przydatne jako rutynowe badanie przesiewowe. Niektóre profile badań lekarskich obejmują badanie moczu, które może wykryć obecność krwi w moczu, co może być jedną z pierwszych oznak raka pęcherza moczowego (ale nie zawsze).
Wczesne wykrycie nowotworu daje największe szanse na skuteczne leczenie, dlatego tak ważne jest, aby zawsze słuchać swojego organizmu i konsultować się z lekarzem w przypadku wystąpienia jakichkolwiek nietypowych objawów.
Źródła
[1] American Cancer Society (2022): Bladder Cancer
[2] Treating Bladder Cancer (2022): Treating Bladder Cancer
[3] American Cancer Society (2022): What Is Bladder Cancer?
[4] american Cancer Society (2022): Bladder Cancer Treatments: What to Know
