Zwalczanie dopingu w sporcie trwa
Wywiad z dr Reidem Aikinem ze Światowej Agencji Antydopingowej (WADA)
Doktorze Aikin bardzo doceniamy, że mógł dziś Pan poświęcić czas na rozmowę z nami.
Aby nasi czytelnicy lepiej zrozumieli, o czym będziemy rozmawiać, czy mogę prosić o krótkie przedstawienie siebie i swojego stanowiska w Światowej Agencji Antydopingowej (WADA)? Czy mógłby Pan również krótko opisać czym jest WADA?
Światowa Agencja Antydopingowa (WADA) to międzynarodowa, niezależna organizacja utworzona w 1999 roku w celu promowania, koordynowania i monitorowania walki z dopingiem we wszystkich rodzajach sportu.
Agencja jest tworzona i finansowana w równym stopniu przez ruchy sportowe i rządy na całym świecie.
Naszą misją jest prowadzenie ogólnoświatowego, wspólnego ruchu na rzecz sportu wolnego od dopingu, a nasze kluczowe działania obejmują opracowywanie przepisów, monitorowanie zgodności i ich egzekwowanie – w tym poprzez dochodzenia. Podstawą naszej pracy jest Światowy Program Zwalczania Dopingu, na który składają się Światowy Kodeks Antydopingowy, międzynarodowe standardy i modele dobrych praktyk – zapewniają one harmonizację i najlepsze metody działań.
WADA odgrywa również kluczową rolę w ułatwianiu badań naukowych, edukowaniu i poszerzaniu świadomości sportowców i interesariuszy antydopingowych. W szczególności nasz Dział Nauki i Medycyny nadzoruje m.in. akredytację laboratoriów antydopingowych, badania naukowe, Listę Substancji i Metod Zabronionych, wyłączenia dla celów terapeutycznych (ang. Therapeutic Use Exemption, TUE – przyp. red.) oraz paszport biologiczny (ang. the Athlete Biological Passport, ABP – przyp. red.). W odniesieniu do ABP, nasz zespół zarządza zarówno wdrażaniem, jak i efektywnym stosowaniem paszportu biologicznego przez organizacje antydopingowe, jak również jego dalszym rozwojem jako narzędzia antydopingowego.
W rezultacie typowy dla mnie dzień może obejmować interakcje z różnymi organizacjami antydopingowymi na całym świecie, dotyczące szczegółów ich programów ABP lub konkretnych przypadków, współpracę z naszymi ekspertami, którzy kierują wieloma aspektami rozwoju paszportu biologicznego, komunikację z jednym z akredytowanych przez WADA laboratoriów dotyczącą prac analitycznych lub spotkań z naszym działem dochodzeniowym. Jako naukowiec mam również to szczęście, że mogę współpracować z różnymi grupami badawczymi, realizując projekty ukierunkowane na zaspokojenie konkretnych potrzeb ABP.
Ponieważ temat zwalczania dopingu może nie być znany wszystkim naszym czytelnikom, chcielibyśmy zacząć od bardziej ogólnego pytania: W jaki sposób WADA monitoruje sportowców?
Należy wyjaśnić, że WADA rutynowo nie monitoruje sportowców bezpośrednio.
Sportowcy muszą wprowadzić do Antydopingowego Systemu Administracji i Zarządzania WADA (ang. Anti-Doping Administration and Management System, ADAMS – przyp. red.) swoje miejsce pobytu. Jednak odpowiedzialność za testowanie i monitorowanie sportowców (w tym ich ABP i miejsca pobytu) spoczywa na globalnej sieci organizacji antydopingowych – w tym krajowych organizacjach antydopingowych, federacjach międzynarodowych i organizatorach ważnych wydarzeń sportowych. To organizacje antydopingowe są odpowiedzialne za przeprowadzenie dedykowanego planu badań sportowców podlegających ich jurysdykcji, których wyniki zostaną następnie wprowadzone do paszportu biologicznego. Z kolei WADA, jako globalny regulator, monitoruje organizacje antydopingowe, aby zapewnić zgodność ich programów badań z Kodeksem WADA i powiązanymi międzynarodowymi standardami.
Należy również podkreślić, że globalny system antydopingowy to nie tylko testy. Jak wspomniano powyżej, paszport biologiczny jest użytecznym narzędziem do długoterminowej oceny profilu każdego sportowca. Wiele próbek jest przechowywanych przez długi czas w celu poddania ponownej analizie, a my w na bieżąco otrzymujemy i analizujemy dane, które za pośrednictwem naszego programu informowania o nieprawidłowościach, mogą prowadzić do testowania celowanego lub wszczęcia dochodzenia.
Czy możesz nam Pan wyjaśnić, czym jest paszport biologiczny sportowca i dlaczego jest ważny?
Paszport biologiczny to narzędzie do monitorowania w czasie wybranych biomarkerów, które mogą ujawnić skutki dopingu.
Proces ten obejmuje zautomatyzowaną analizę statystyczną próbek pobranych od sportowców, po ich zgłoszeniu przez akredytowane laboratorium, a następnie postępowania dowodowego w oparciu o ekspercką ocenę podejrzanych profili.
Jedną z kluczowych, mocnych stron zastosowania paszportów biologicznych jest to, że wyprowadza ono spersonalizowane zakresy dla każdej osoby – przynosząc większą czułość i specyficzność w porównaniu z limitami decyzyjnymi wyznaczonymi przez populację. Obecnie istnieją dwa moduły ABP; moduł hematologiczny, który monitoruje parametry krwi z próbek krwi pełnej pobranej na EDTA oraz moduł steroidowy, który monitoruje wybrane markery steroidowe w próbkach moczu.
Paszport biologiczny może być stosowany do bezpośredniego nakładania sankcji na sportowców, ale także do podejmowania innych decyzji antydopingowych, takich jak decyzja o pobraniu dodatkowych próbek od sportowca, analizie istniejących próbek innymi metodami analitycznymi, zbadaniu sportowca lub grupy sportowców lub długoterminowego przechowywania konkretnej próbki do przyszłej ponownej analizy.
Moduł hematologiczny paszportu biologicznego sportowca opiera się na 12 markerach pochodzących ze standardowej pełnej morfologii krwi, a także na dwóch wieloparametrowych wskaźnikach bazujących na dwóch lub kilku uzyskanych markerach.
Jakie parametry stosuje się w testach antydopingowych i jaka jest rola hematologii?
Moduł hematologiczny ABP opiera się na 12 markerach pochodzących ze standardowego badania pełnej morfologii krwi, jak również na dwóch wieloparametrowych wskaźnikach bazujących na dwóch lub kilku uzyskanych markerach.
Kluczowymi wskaźnikami używanymi do wykrywania dopingu są HGB, RET% i tak zwany „OFF-Score”, który łączy oba markery w jeden wskaźnik. Typowe wzorce dopingu obejmują stymulację RET%, wywołaną przez zastosowanie środków stymulujących erytropoezę, po której następuje wzrost stężenia HGB i spadek RET% w odpowiedzi na sztucznie podwyższone poziomy HGB. Paszport biologiczny może również wykryć pobranie krwi do późniejszej transfuzji, charakteryzujące się obniżonym HGB i wzrostem RET% i IRF. Ten wzorzec okazał się pomocny w wykrywaniu zorganizowanych schematów transfuzji krwi zarówno w rosyjskim, jak i w niedawnym dochodzeniu ADERLASS. Oczywiście te wzorce można zobaczyć tylko wtedy, gdy sportowiec jest testowany we właściwym czasie, dlatego planowanie testów jest kluczem do sukcesu ABP.
Poza zrozumieniem, w jaki sposób badane markery ulegają zmianie podczas dopingu, ważne jest, aby panel ekspertów oceniający paszporty biologiczne zawierał hematologa, który będzie w stanie ocenić prawdopodobieństwo, czy dana zmiana jest spowodowana stanem chorobowym. Zrozumienie czynników przedanalitycznych i analitycznych wpływających na wyniki ma również kluczowe znaczenie dla oceny paszportowej, zwłaszcza gdy próbki są przesyłane do laboratorium ze znacznej odległości. Biegli hematolodzy są również potrzebni podczas wywiadów, aby ocenić wiarygodność wyjaśnień przedstawionych przez sportowca.
Jakie są oczekiwania wobec takich parametrów? Gdzie są mierzone próbki?
Dowodów na doping może dostarczyć ocena prawdopodobieństwa zmian stężenia biomarkerów spowodowanych dopingiem w porównaniu z prawdopodobieństwem, że takie zmiany wynikają z innych przyczyn (np. medycznych, analitycznych, przedanalitycznych). Takie podejście wymaga szczegółowego zrozumienia źródeł zmienności wybranych biomarkerów, znajomości potencjalnych czynników zakłócających oraz zharmonizowanej analizy laboratoryjnej.
Dlatego próbki używane w ABP mogą być analizowane w jednym z ponad 30 na całym świecie, laboratoriów akredytowanych przez WADA, z których wszystkie korzystają z tej samej technologii analizatora (Sysmex XN). Wybór analizatora oparto w dużej mierze na fakcie, że zmniejszenie wariancji analitycznej ma pozytywny wpływ na czułość paszportu biologicznego, a analizatory Sysmex wykazały najniższą wariancję analityczną dla RET%.
Jakie są oczekiwania wobec laboratoriów współpracujących z WADA?
Ponieważ podróżujący międzynarodowy sportowiec może analizować próbki w różnych laboratoriach akredytowanych przez WADA na całym świecie, konieczne jest zapewnienie porównywalności danych między laboratoriami. Oprócz zastosowania zharmonizowanej technologii analizatora, laboratoria muszą spełniać określone wymagania w zakresie wydajności metody, w tym wewnętrznej kontroli jakości, dokładności analizy próbek oraz rygorystycznego zewnętrznego schematu kontroli jakości. Rzeczywiście, w celu ochrony czystego sportowca konieczne jest zrobienie wszystkiego, aby zapewnić uczciwy i skuteczny proces analityczny.
Bardzo dziękujemy za poświęcony czas.
